BİNA PERFORMANS ANALİZ RAPORU

BİNA PERFORMANS ANALİZİ RAPORU

1999 depremi sonrası hazırlanan Afet Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (2000) proje ve inşaat sektörünce köklü değişikliklere neden olmuştur. Bir çok yeni kavram ile karşımıza çıkmıştır. Ancak 2000 yönetmeliğinde mevcut binaların nasıl değerlendirileceği hakkında bilgiler yer almamaktaydı. Deprem sonrası bir çok binanın güçlendirilmesi veya performans analizinin yapılması gerekiyordu. Bu durumda o dönemlerde kabul edilen yaklaşım binaya kuvvet uygulanıp bu kuvvetin yapı elemanında (kolon kiriş perde döşeme) oluşturacağı iç kuvvetler belirlenir ve ardından ise elemanın taşıma kapasitesi belirlenir ve fark kadar elemana takviye, güçlendirme yapılırdı. Ancak bu yaklaşım da binanın performansından çok elemanın performansı ön plana çıkmakta idi.

2007 yılında yayınlanan Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (2007) ile bu soruna çözüm bulunmaya çalışılmıştır. 2007 yönetmeliği ile birlikte eleman performansından çok yapının performansı önem kazanmıştır. Bu yaklaşımda yapıya uygulanan yükler karşısında elemanların dayanımları tek tek belirlenmektedir. Bu eleman dayanımları ile de bina performans seviyesi belirlenmektedir.

2018 yılında yayınlanan Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği ile 2007 yılının yaklaşımına ilave olarak performans analizlerinde bir çok değişik hesap ve kabuller getirilmiştir. Bu değişikliklerle bina performans analiz ve raporlama işlemleri uluslararası standart ve yönetmeliklere benzer değerlere ulaşmıştır.

BİNA PERFORMANS ANALİZ RAPORU NEDİR?

Bina performans analiz raporu binada meydana gelebilecek deprem etkileri karşısında yapı elemanlarının alacakları hasarların belirlenmesi ve buna bağlı olarak binanın toplam performansının belirlenmesi işlemleridir. TBDY 2008 bölüm 15: DEPREM ETKİLERİ ALTINDA MEVCUT BİNA SİSTEMLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GÜÇLENDİRME TASARIM İÇİN ÖZEL KURALLAR başlığına göre binanın incelenmesi ve bilgisayar ortamında uygun yöntemlerle analizler yapılması gerekmektedir.

BİNA PERFORMANS ANALİZİ NASIL YAPILIR?

Tüm deprem testlerinde olduğu gibi iki aşamalı çalışma gereklidir. Saha ve ofis çalışmaları ile ilgili bir akış diyagramı aşağıdaki gibi ifade edilebilir.

1. Sahadan yapılacak ölçümlerle binanın geometrisi eleman boyutları belirlenir.
2. Malzeme testleri ile karot, donatı röntgen (okuma), donatı sıyırma yöntemi ile donatı ve beton kalitesi belirlenir
3. Zemin etüt çalışmaları ile binanın oturduğu zemin özellikleri ve buna bağlı olarak binanın depremde alacağı kuvvet (ivme) belirlenir.
4. Bilgisayar ortamında modellemeler yapılarak binanın malzeme ve geometrik özellikleri bilgisayar ortamına tanımlanır.
5. Yönetmelik yardımıyla binanın performans hedefi belirlenir.
6. Ön analizler ile binanın hangi yöntemle çözüleceği (doğrusal, doğrusal olmayan – tek mod itme, çok mod itme, zaman tanım alanında analiz-) belirlenir
7. Belirlenen analiz yöntemine göre yapılan bilgisayar simülasyonları ile eleman hasarları ve bina performansı belirlenir
8. Eğer gerekli ise ve mal sahipleri talep eder ise binanın güçlendirme çalışmaları yapılır.

BİNA PERFORMANS ANALİZ HESAP YÖNTEMİNİN BELİRLENMESİ

TBDY2018 ile performans analizlerinde yapının sınıfına, özelliğine ve bulunduğu konuma göre analiz yöntemleri değişmektedir. Örnek olarak aynı yerde bulunan aynı binanın bir tanesi okul diğeri ise konut olması istendiğinde yapılarda kullanılacak analiz yöntemleri o nispette değişmektedir.

Olayı daha kolay anlamak için bir örnekleme yapalım ve İstanbul’daki tüm binaları 100 bina kabul edelim. Bu 100 bina içinde konutlar işyerleri devlet daireleri hastaneler okullar ve her türlü yapı mevcut olsun ve bunların toplam sayısı 100 olsun. Kullanılabilecek en kolay yöntem “DOĞRUSAL ANALİZ” yöntemidir. Daha basit olup yerli yazılımlar ile de çözülebilecek kabuller ve analiz yöntemidir. Bu durumda bu yöntem şartları gereği ancak 5 ile 10 binaya uygulanabilir ki buda binaların az katlı ve simetrik olması yüklerinde düzgün yayılması gerekmektedir. Ayrıca kiriş ve kolonlarında yeterli dayanıma sahip olması gerekmektedir. Bu yöntem her binaya uygulanamadığı için bir üst analiz yöntemi olan DOĞRUSAL OLMAYAN ANALİZ YÖNTEMLERİ seçilir. Bu yöntemlerden ilki daha kolay olan TEK MOD İTME yöntemidir. Depremin binanın hakim yani kuvvetli yönlerinde x ve y yönünde ayrı ayrı etkitilmesini kapsar. Bu yöntem yerli yazılımlar tarafından çözülmesi ve sonuçların doğru biçimde kontrol edilmesi zordur. Bu sebepten uluslararası kabul görmüş yazılımlar kullanılmalıdır. Firmamız ETABS yazılımının lisanslı sahibidir. Yine 100 bina örneğinde bu yöntemle en fazla 30~40 bina çözülebilir. Bu yöntemde binanın kat sayısı ve taşıyıcı sistemi önem kazanmaktadır. Eğer bu yöntemde yönetmelik gereği yapınıza uygulanamaz ise elimizde iki daha kapsamlı yöntem bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi çok mod itme yöntemi. Ancak bu yöntemin yapılarda uygulanması zor olduğu için genelde tercih edilmez. Bu sebepten tüm yapılarda uygulanabilecek bir yöntem olan ZAMAN TANIM ALANINDA ANALİZ yöntemi seçilebilir. Ancak bu yöntemin kullanılmasında bazı ön şartlar vardır. Zaman tanım alanında analiz yada timehistory analizlerinde binanın oturduğu zemine göre oluşabilecek deprem eşdeğer olmuş depremler seçilmeli ve bizim yapımıza göre ölçeklenmelidir. Yönetmelik gereği bu işlemleri TGUA-1 olarak adlandırılmakta ve bu konuda uzman bir öğretim üyesinden ücret karşılığı deprem kayıtları istenmelidir. Diğer bir konuda yine yönetmelik şartları gereği timehistory analizlerinde TGUA-3 olarak adlandırılan bir uzman gözetmenden destek alınmalı ve analizler bu uzman gözetiminde yapılmalıdır. Bu durumda TGUA için ödenecek ücretlerde maliyeti arttırmaktadır. Ayrıca bu yöntemin karmaşık olması ve analizlerin uzun sürmesinden dolayı rapor süreside uzun olmaktadır.

 

İSTANBUL 100 BİNA OLURSA
Doğrusal analizler ancak 5~10 bina çözülebilir (%5~10)

Doğrusal olmayan analiz yöntemleri

Tek mod itme yöntemiyle ancak 30~40 bina çözülebilir (%30~40)
Zaman tanım alanında analiz tüm binalarda uygulanabilir

TASARIM GÖZETİMİ ve KONTROLÜ NEDİR ? (TGUA)

TBDY2018 ile hayatımıza giren bir farklı kavram da Tasarım Gözetmenliği ve Kontrolü kavramıdır. Yukarıda bir binanın performans analizi için çeşitli analiz yöntemleri anlatmıştık. Zaman tanım alanında analiz yöntemi veya çok modlu itme yöntemi seçildiğinde bir Tasarım Gözetmeni ile çalışmak gerekmektedir. Yönetmeliğin 1.3. ÖZEL KONULARDA TASARIM GÖZETİMİ VE KONTROLÜ maddesindeki ifadeler aşağıdaki gibidir. Performans analizi konusunda bizi ilgilendiren kısımlar TGUA-1 ve TGUA-3 uzmanlık alanlarıdır. Daha önce de anlattığımız gibi eğer bir yapı doğrusal yöntemlerle ve doğrusal olmayan tek mod itme yöntemi ile çözülemezse yapının analiz yöntemi olarak çok mod itme yöntemi yada zaman tanım alanında analiz yöntemi kullanılması gerekmektedir. Bu durumda TGUA-3 belgesi olan bir uzman denetçiden ücreti karşılığında danışmanlık alınması gerekmektedir.
Eğer uzman tasarım gözetmeni yapının zaman tanım alanında analizini isterse bu durumda da yapı için öncelikle deprem tehlike analizi ve raporu hazırlanmalıdır. Bu rapor içinde TGUA-1 belgesine sahip bir uzmandan destek alınması gerekmektedir.

1.3. ÖZEL KONULARDA TASARIM GÖZETİMİ VE KONTROLÜ
1.3.1. Tanım
1.3.1.1 – Bu Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin değerlendirme ve tasarım süreçlerinde, özel uzmanlık gerektiren konularda projenin başlangıcından tamamlanmasına kadar ilgili tüm tasarım aşamalarında görev yapacak şekilde, ilgili alanda teorik ve mesleki bilgi ve deneyim sahibi inşaat mühendislerinden “tasarım gözetimi ve kontrolü” hizmeti alınmak zorundadır.
1.3.1.2 – Bu tür hizmetleri yerine getireceklerin eğitim koşulları, mesleki yeterlilik ve deneyim konuları ve bunların belgelendirilmesi ile hizmetin yürütülmesine ilişkin usul ve esaslar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenir.
1.3.2. Kapsam

Bu Yönetmeliğin uygulanmasında aşağıda (a) ila (g)’de belirtilen konular 1.3.1’de tanımlanan “tasarım gözetimi ve kontrolü” hizmetine tabidir:

(a) Bölüm 2 kapsamında 2.4.1’de belirtilen Sahaya Özel Deprem Tehlikesi Analizleri

(b) Bölüm 2 kapsamında 2.5’e göre Zaman Tanım Alanında Deprem Yer Hareketlerinin Tanımlanması

(c) Bölüm 2 ve Bölüm 16 kapsamında 2.4.2 ve 16.5’e göre Sahaya Özel Zemin Davranışı Analizleri

(d) Bölüm 5 kapsamında 5.6.6’ya göre Çok Modlu İtme Yöntemleri ve 5.7’ye göre Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Hesap Yöntemi İle Deprem Hesabı

(e) Bölüm 13’e göre Yüksek Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Deprem Hesabı ve Tasarımı

(f) Bölüm 14’e göre Yalıtımlı Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Deprem Hesabı ve Tasarımı

(g) Bölüm 16 kapsamında 16.10’a göre Zaman Tanım Alanında Doğrusal Olmayan Yapı-Kazık-Zemin Etkileşimi Hesapları

TASARIM GÖZETİMİ ve KONTROLÜ ÜCRET HESAPLAMA

TGUA hizmet bedelleri işveren tarafından özel sözleşmeler ile tasarım gözetmenine ödenir. Ücret belirlenmesi ise yapı denetim birim maliyetleri kullanılarak her bir uzmanlık konusu için ayrı ayrı hesaplanır.

TGUA-4 ve TGUA-5 için 

0-10.000 m2 yapılarda İnşaat Maliyeti x %0.10

40.000 m2 büyük yapılarda ise %0.06 olarak belirlenmiştir.

 

TGUA-2 ve TGUA-3  için

0-10.000 m2 yapılarda İnşaat Maliyeti x %0.05

40.000 m2 büyük yapılarda ise %0.03 olarak belirlenmiştir.

TGUA-1 için

0-10.000 m2 yapılarda İnşaat Maliyeti x %0.025

40.000 m2 büyük yapılarda ise %0.015 olarak belirlenmiştir.

 

Örnek:

10.000 m2 alana sahip bir konut projesi ele alalım. Bu proje için zaman tanım alanında analiz yöntemi ile bir çözüm yapılması istenirse TGUA hizmetleri maliyetini hesaplayalım. Bu binanın birim maliyeti:1.800 TL/m2 olarak 2021 yılında belirlenmiştir.

İnşaat Yaklaşık Maliyeti: 10.000 m2 X 1.800 TL/m2 = 18.000.000 olarak belirlenir.

Zaman tanım alanında analiz için bize TGUA-3 ve TGUA-1 tasarım gözetmeni hizmeti gerekmektedir.

TGUA-3 için %0.05 oranından 9.000 TL 

TGUA-1 için %0.25 oranından 4.500 TL
TOPLAM TGUA HİZMETLERİ 13.500 TL + KDV 

Sayfamızdaki tüm içerik, yazı ve görseller firmamızca hazırlanmıştır. Firma izni olmadan içerik, yazı ve görsellerin bir kısmının veya tamamının kopyalanması ilgili yasalar ve telif hakları kanunlarınca suçtur. Firmamızca yapılan periyodik incelemelerde bu fiili işleyen firmalar ve müşterileri hakkında yasal işlem yapılacaktır.

Oluşturulma Tarihi: 05/10/2021

Güncelleme Tarihi: 05/10/2021